دیابت چیست؟ اگر چه دیابت نوعی بیماری است که تاریخچه طولانی دارد؛ تا جایی‌که اولین نشانه‌های بروز آن به زمانی که پیشینیان انسان از شکارچی‌گری در طبیعت دست برداشته و برای نخستین بار به کشاورزی، پرورش گیاهان و زندگی یکجا نشینی روی آوردند برمی‌گردد؛ ولی در دوران معاصر به عنوان نوعی بیماری شایع رو به فزونی نهاده و در سالیان اخیر با روند گسترش چشمگیری در جهان روبرو بوده است. چرا که سبک زندگی در دوران معاصر به سمت زندگی ماشینی پیش رفته است و انسان از زندگی طبیعی خود جدا شده است.
افزایش میزان استرس در زندگی شخصی و کاری، تغییر ذائقه‌های غذایی به سمت فست فودها و غذاهای فرآوری شده یا کنسروی، چاقی بیش از حد و کم تحرکی از دلایل اصلی در سبک زندگی جدید مردم برای ابتلا به دیابت است. در فرهنگ لغات پزشکی دیابت به بیماری خاموش هم نامیده می‌شود. اغلب مبتلایان از زمان ابتلای دقیق به آن آگاهی ندارند و معمولا با بروز عوارض دیابت متوجه ابتلای به آن می‌شوند. انواع دیابت شامل دو تیپ اصلی دیابت نوع 1 و 2 است. اگر چه با هم متفاوت هستند و نوع ابتلا به آن‌ها نیز با هم فرق دارد؛ ولی به دلیل نقص در عملکرد پانکراس و هورمون انسولین عوارض مشابهی دارند.
دیابت یا بالا بودن قند خون چیست؟
اما تعریف بیماری دیابت چیست؟ در پاسخ به این سوالات باید گفت که دیابت که از قدیم الایام به آن مرض قند هم می‌گفتند. در واقع نوعی اختلال متابولیکی یا اختلال در عملکرد سوخت و ساز مواد غذایی در بدن به صورت مزمن است. بیماری دیابت؛ غده پانکراس یا لوزالمعده را از عملکرد و کارکرد صحیح خود خارج می کند. در نتیجه هورمون انسولین به اندازه کافی ترشح نمی‌کند؛ یا اختلالاتی در انسولین پدیدار می‌شود که قند خون یا گلوکز به اندازه کافی در بدن سوخت و ساز نمی‌شود. وظیفه اصلی هورمون انسولین این است که گلوکز موجود در خون را به سمت سلول‌های بدن برای سوخت و ساز هدایت نماید.
در بیماری دیابت انسولین قادر به هدایت گلوکز به داخل سلول‌های بدن نیست و در نتیجه سطح گلوکز در خون افزایش می‌یابد. به این پدیده افزایش سطح گلوکز در خون هایپرگلیسمی گفته می‌شود؛ این اتفاق اولین نشانه ابتلا به بیماری مرض قند یا دیابت است. لازم به ذکر است که بالا بودن دائمی سطح گلوکز خون باعث عوارض جبران ناپذیر زیادی در بدن می‌شود. این امر می‌تواند باعث نارسایی اندام‌های مختلف بدن مانند چشم، قلب، کلیه و سایر اندام‌ها گردد. بیماری دیابت چندین نوع دارد؛ در حال حاضر شایع‌ترین انواع دیابت شامل دیابت نوع 1 و 2 است. نشانه‌ها و عوارض بیماری در این دو تیپ تقریبا یکسان است. در واقع عمده‌ترین تفاوت بین این دو نوع دیابت در نوع ابتلا و زمان ابتلا به آن‌ها است.
انواع دیابت
اما انواع بیماری مرض قند یا دیابت چیست؟ تاکنون در جهان چندین نوع از بیماری دیابت شناخته شده است. از شایع‌ترین انواع دیابت می‌توان به طور عمده به دیابت نوع 1 و 2 اشاره کرد:
- دیابت نوع اول: این نوع دیابت نوعی دیابت مادرزادی یا ژنتیکی است که از سنین کودکی خود را نشان می‌دهد و به دیابت نوجوانان هم معروف است. در این دیابت به دلیل اختلال خود ایمنی؛ سیستم ایمنی بدن سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده را از بین می‌برند. لذا به دلیل فقدان انسولین در بدن؛ میزان قند خون به شدت بالا می‌رود. از این حیث پزشکان بیماری دیابت نوع 1 را از انواع بیماری‌های خود ایمنی محسوب می‌کنند. در این بیماری فرد در سنین کودکی یا به صورت مادرزادی و به دلایل خود ایمنی، سلول‌های انسولین ساز در لوزالمعده خود را از دست داده است که این عامل باعث افزایش میزان قند خون و بروز دیابت نوع 1 می‌گردد.
- دیابت نوع دوم: این نوع از دیابت بیشتر در سنین بالاتر و اغلب در بالای سن 40 سالگی بروز می‌کند و ارتباط شدیدی با نوع سبک زندگی افراد دارد. در این نوع از دیابت انسولین موجود در بدن به درستی کار نمی‌کند یا بدن فرد به انسولین مقاومت نشان می‌دهد؛ یا این‌که بدن نمی‌تواند از انسولین تولید شده در لوزالمعده به درستی استفاده کند. در این مواقع حتی میزان انسولین تولید شده در بدن در حد قابل قبولی است. هر چند وراثت و ابتلای افراد خانواده می‌تواند احتمال ابتلای سایر افراد را به دیابت نوع 2 تشدید نماید؛ ولی اضافه وزن و مصرف مواد غذایی دارای میزان قند بالا مثل شیرینی‌ها و نوشابه‌های صنعتی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به دیابت نوع دوم شناخته شده‌اند.
تفاوت دیابت نوع 1 و 2
تفاوت‌های موجود در انواع دیابت چیست؟ در دیابت نوع 1 و 2 تفاوت‌های شایانی وجود دارد. اول این‌که سنین مبتلا به این دو نوع از دیابت متفاوت است. در اغلب موارد به این صورت است که کودکان در سنین پایین مبتلا به دیابت نوع 1 می‌شوند و یا حتی با آن متولد می‌شوند. ولی ابتلا به دیابت نوع 2 در سنین بالاتر در اثر سبک زندگی نادرست مثل چاقی مفرط اتفاق می افتد. البته لازم به ذکر است که گاهی بعضی از کودکان نیز به دلیل اضافه وزن به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند. مهم‌ترین تفاوت این است که در دیابت نوع 1 سلول‌های تولید کننده انسولین از بین می‌‌روند. در حالی که در دیابت نوع 2 این سلول‌ها وجود دارند و انسولین هم تولید می‌شود ولی سلول‌های بدن در برابر آن مقاومت می‌کنند.
در حال حاضر دیابت نوع 1 درمانی به جز انسولین ندارد؛ ولی در دیابت نوع 2 گاهی حتی می‌توان با سبک زندگی سالم‌تر نیاز به استفاده از انسولین را رفع کرده و از ابتلای قطعی به آن پیشگیری کرد.
عوارض دیابت
عوارض بیماری دیابت چیست این عوارض در صورت عدم کنترل دیابت بسیار خطرناک هستند؛ در واقع بروز این بیماری‌های صعب العلاج اغلب در اثر ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای مانند دیابت است:
- بیماری های قلب و عروق و بروز سکته‌های قلبی
- نارسایی‌های کلیوی
- پای دیابتی
- هیپوگلیسمی حاد
- مشکلات بینایی و آسیب‌های چشمی
- افسردگی‌های مزمن و زوال عقل
- آسیب به سیستم شنوایی
- دردهای نوروپاتی به ویژه در ناحیه پاها
کلام پایانی
در این مقاله در رابطه با بیماری دیابت و انواع آن صحبت کردیم. همچنین گفتیم که این بیماری درمان قطعی نداشته ولی می توان با پیروی از دستورالعمل پزشک این بیماری خاموش را تا حد زیادی کنترل نمود. دیابت، یک بیماری زمینه‌ای شناخته می‌شود و عوارضی که در طولانی مدت در فرد مبتلا ایجاد می‌کند بسیار خطرناک‌تر از خود دیابت است. اغلب افراد مبتلا به انواع دیابت در صورت عدم کنترل قند خون خود مبتلا به بیماری‌های صعب العلاج دیگری خواهند شد که علت آن بالا بودن دائمی سطح قند خون ایشان است. لذا برای جلوگیری از عوارض بعدی لازم است؛ بیماری دیابت در افراد مبتلا به صورت کامل و قطعی کنترل گردد.
در نهایت این‌که حتی در صورتی‌که نشانه‌های دیابت هم وجود نداشته باشد لازم است افراد برای بررسی‌های دوره‌ای و به منظور پیشگیری به موقع از ابتلا به دیابت به پزشک مراجعه نمایند. بنابراین خوب است که افراد به صورت منظم برای بررسی وضعیت سلامتی خود طبق نظر پزشک به انجام آزمایشات دوره‌ای مبادرت نمایند.